Safranbolu ve çevresi, antik çağda Paphlagonia denilen bölge sınırları içerisinde yer almaktadır. Günümüzde ise, Batı Karadeniz Bölgesi’nin orta kesiminde, Küre Dağları’nın güney kesimleri ile Köroğlu Dağları arasında, Soğanlı ve Araç çaylarının birleştiği noktada bulunmaktadır.
Coğrafi olarak çok karışık olan bu bölgedeki yerleşmeler Erken Bronz (Tunç) Çağında başlamaktadır. Karabük, Hititlerin MÖ 1200 tarihinde yıkılmasından sonra sırasıyla Friglerin, Kimmerlerin, Lidyalıların ve Perslerin egemenliği altına girmiştir. Daha sonrasında Paphlagonia bölgesi Romalıların egemenliği altına girmesiyle Karabük’ün Eskipazar ilçesinde bulunan Hadrianopolis, bölgenin önemli bir yerleşim yeri haline gelmiştir.
Safranbolu ve çevresi kültür mirası açısından zengin bir bölge olup, çok sayıda arkeolojik alan, kentsel sit alanları, doğal sit alanları, tescilli eserler ve UNESCO’nun 1994 yılında Dünya Miras Listesi’ne aldığı Safranbolu ilçesi gibi binlerce kültür varlığına sahiptir.
Kaya mezarları
Bu eserler içerisinde en göze çarpan örnekler özenli ve gösterişli şekilde oluşturulmuş ve çok yaygın olarak kullanılan kayalara oyulmuş kaya mezarlarıdır. Bunlara örnek verilecek olursa Hadrianopolis Güney Nekropolü’nde bulunan MS 2. yüzyıla tarihlenen tek odalı üç arkosolionlu kaya mezarıdır. Bu mezar üç klineye sahip olup bir aile mezarlığı olarak kullanıldığı düşünülmektedir.
Bir diğer örnek ise Soğanlı Vadisi’nde Hellenistik Döneme tarihlenen Gerdek Boğazı Kaya Mezarı karşımıza çıkmaktadır. Bu mezar, anıtsal Paphlagonia kaya mezarlarının tarihsel olarak sınırını Hellenistik Dönem ile çizerken, batıdaki son anıtsal mezar olması Karabük yöresi açısından son derece önemlidir.
Hacılarobası Köyü’nde bulunan kaya mezarları ve Üçbölük Köyü’nde çeşitli kaya mezarları karşımıza çıkmaktadır.
Tarihi zenginliği ve güzelliğiyle bölgede önemli bir yere sahip olan Karabük ili ve ilçeleriyle ilgili çalışmalar sürmektedir. Ortaya çıkarılanlar kadar çıkarılacak olanların da eşsiz güzelliklere sahip oldukları düşünülmektedir. Yapılacak çalışmalar sonucu ortaya çıkarılacak eserler Safranbolu ve çevresine değer katacaktır.
Metin: Doç. Dr. Ersin Çelikbaş, Uzman Mehmet Akdaş, Fotoğraflar: İsmail Şahinbaş
– Doç. Dr. Ersin Çelikbaş, Karabük Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü, Bölüm Başkanı