Bir işin veya bir konunun en ince ve en önemli yeri anlamına gelen ‘püf noktası’ deyiminin de bir hikâyesi vardır. Bu hikâye, testi ve çömlek yapan ahî ustası ile onun yetiştirdiği genç usta arasında geçmiştir. Hikâye şöyledir: Testi, çömlek ustasının yanına çırak olarak giren bir çocuk, bütün sınavları geçmiş önce kalfa sonra da usta olmuş.
Bir müddet daha ustasının yanında çalıştıktan sonra bir gün ustasına: “Usta, artık ben kendi dükkânımı açmak istiyorum” demiş. Ustası da mesleğin bütün inceliklerini öğrenmediğini bildiği için: “Evladım, sen daha işin ‘püf noktasını’ öğrenmedin. Kendi dükkânını açmak için daha erkendir. Sabırlı ol, yanımda biraz daha çalış. Dükkân açma vaktin geldiği zaman ben sana söylerim” demiş. Şimdilik dükkân açmasına izin vermemiş.
Ama genç usta, kendi dükkânını açma konusundaki ısrarını devam ettirmiş. Genç ustanın dükkân açma isteğini ısrarla devam edince, ahî ustası: “Tamam, sana bir dükkân açalım” demiş. Ahî Sandığı’ndan alınan kredi ile bir dükkân açmışlar.
Genç usta, kendi dükkânında çalışmaya başlamış. Fakat yaptığı bütün testi ve çömlekler fırına girip ısınınca çatlıyormuş. Bir, üç, beş, on, yüz çömlek yapmış, hepsi fırına girip pişmeye başlayınca çatlamış ve yarılmış. Testi ve çömleğe su koyunca su, çatlaklardan kaçırıyormuş.
Genç usta bakmış iş olmayacak, dükkânı kapatmış, tekrar ustasının yanına geri dönmüş, çalışmaya başlamış. Genç usta, bu sefer ustasının yaptıklarını daha dikkatli bakıyormuş.
Ustası, yaş testi ve çömleği fırına sürdükten bir zaman sonra çıkarıyor, üzerinde oluşan kabarcıkları, üfleyerek söndürüyormuş. Çömlek, fırında pişene kadar, bu işlemi birkaç kez tekrar ediyormuş. Usta birkaç kez bunu yaptıktan sonra, genç ustaya dönmüş ve: “Evlat, bu işin ‘püf noktası’ burasıdır. Bunu yapmayınca testi ve çömlekler kırılır” demiş.
Genç usta, çömlekler fırında pişerken, zaman zaman çıkarılıp “püfffff” denilerek havası alınmayınca çatladığını anlamış. Böylece işin ‘püf noktasını’ öğrenmiş.
Bu hikâyeden sonra da Anadolu’da, Türk halkı içinde ‘püf noktası’ deyimi kullanılır hale gelmiş.
İbrahim Afatoğlu
01.10.2023